ABD’nin bütçe tartışması, Amazon’un yapay zeka girişimi, Türkiye yoksulluk raporu: Piyasalarda neler oluyor?

Investing.com – ABD’de hisse senetleri Eylül ayının son işlem haftasına kırmızıda başlarken Fed’in şahin politika duruşunun baskısını hissediyor. Diğer yandan yatırımcılar, Washington’daki bütçe açmazının gidişatını temkinli bir şekilde ölçerken Hollywood yazarları, film stüdyoları ve yayın hizmetleri arasında uzun süredir devam eden müzakerelerde geçici bir anlaşmaya varıldı. Yurt içinde ise reel kesim güven endeksi iyileşme gösterirken Birleşik Kamu-İş Konfederasyonunun açlık-yoksulluk raporu iyi bir tablo çizmedi.

1. Vadeli işlemler düşüşe işaret ediyor

Yatırımcılar, Eylül ayı boyunca Wall Street’e baskı yapan faiz oranlarındaki uzun süreli yükseliş işaretlerini değerlendirirken ABD hisse senedi vadeli işlemleri düşüş gösterdi.

Dow, S&P 500 ve Nasdaq 100 endeksleri %0,2’şer puan düştü.

Fed, geçen hafta borçlanma maliyetlerinin daha uzun bir süre yüksek kalması gerektiğini öne sürerek tahvil getirileri üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturdu ve hisse senetlerini düşürdü. Hisse senedi piyasaları ayrıca petrol fiyatlarındaki artış ve ABD dolarının yeniden güçlenmesiyle de mücadele ediyor.

Eylül ayının son işlem haftasına girerken gösterge S&P 500 aylık bazda %4,2, teknoloji ağırlıklı Nasdaq Composite %5,9 ve 30 hisseli Dow Jones Industrial Average %2,2 değer kaybetti.

2. ABD bütçe anlaşmazlığında kritik hafta başlıyor

ABD’li milletvekilleri, federal hükümetin faaliyetleri için gerekli fonların tükeneceği 1 Ekim öncesinde, süregelen bütçe anlaşmazlığına bir çözüm bulmaya çalışıyor.

Hafta sonu boyunca Kongre’deki Demokratlar ve Cumhuriyetçiler (GOP), herhangi bir anlaşmaya varılamama ihtimali olduğu konusunda uyarıda bulundu. Ancak GOP’un önde gelen isimlerinden Temsilciler Meclisi Başkanı Kevin McCarthy, kapanmanın önlenebileceğine dair umudunu koruyor.

McCarthy, Ukrayna’ya destek de dâhil olmak üzere vergi ve harcamalar konusunda muhafazakârların muhalefetiyle karşı karşıya. Yasa koyuculara, bir anlaşmaya varmaları için daha fazla zaman tanımak amacı ile hükümet fonlamasına 45 günlük bir uzatma getirme planı da güçlü bir dirençle karşılaştı.

Washington’un bu son bütçe hesaplaşmasından daha birkaç ay önce ABD’nin borç limiti konusundaki savaş, dünyanın en büyük ekonomisini neredeyse zarar verici bir temerrüdün eşiğine getirmişti. Katı Cumhuriyetçiler ve eski Başkan Donald Trump‘ın müttefikleri, borç limiti kavgasının sonucunu onaylamadıklarını dile getirerek yeni bir mali anlaşmayı destekleme ihtimallerinin daha da az olduğunu gösterdi.

3. Hollywood yazarlarının grevini sona erdirecek geçici anlaşmaya varıldı

Büyük stüdyolar ve yayın hizmetlerinin yanında Hollywood yazarlarını temsil eden sendika, Pazar günü, aylardır süren grevi sona erdirmek için bir anlaşma yaptıklarını duyurdu.

Wall Street Journal tarafından ismi açıklanmayan kaynaklara dayandırılan habere göre üç yıllık anlaşma, yazarlar için telif ücretlerinin arttırılmasını ve yapay zeka kullanımına ilişkin korumaları içerecek.

Anlaşmanın ayrıntıları henüz açıklanmamış olsa da Amerika Yazarlar Birliği (WGA), ön anlaşmanın “istisnai” olduğunu ve üyeleri için “anlamlı kazanımlar” sağladığını söyledi. Grevin resmen sona ermesi için WGA üyelerinin anlaşmayı onaylaması gerekiyor.

Bu arada WGA, stüdyolar ve yayın şirketleri ile görüşmelerin durduğunu gören oyuncu sendikası SAG-AFTRA’nın yanında durması için üyelerini teşvik etti. Bununla birlikte Hollywood yöneticileri, WGA müzakerelerindeki atılımın SAG-AFTRA ile olası bir anlaşma için bir yol açılmasına yardımcı olabileceği konusunda iyimser.

4. Amazon’un (AMZN) 4 milyar dolarlık Anthropic yatırımı

Amazon Pazartesi günü yaptığı açıklamada, yapay zeka grubu Anthropic’e 4 milyar dolara kadar yatırım yapmayı hedeflediğini söyledi. Teknoloji devi, yeni gelişen yapay zeka teknolojisi üzerindeki kurumsal yarışta, konumunu güçlendirmeye çalışıyor.

Anlaşmanın şartlarına göre Amazon, ChatGPT üreticisi OpenAI’nin rakibinin azınlık hissesi için Anthropic’e 1,25 milyar dolarlık bir ilk yatırım yapacak. Anthropic, büyük dil modelleri olarak bilinen yapay zeka sistemlerini optimize etmeye yardımcı olmak için Amazon’un bulut bilişim platformuna erişebilecek.

Financial Times’ın konuya aşina bir kaynağa dayandırdığı haberine göre Anthropic, bu yılın başlarında gerçekleştirdiği son finansman turunda yaklaşık 5 milyar dolar değer kazanmıştı.

Bu hamle, teknoloji sektörünün en büyük oyuncularından biri olan Amazon’un jeneratif yapay zeka ürünlerini geliştirmeye, giderek daha fazla odaklandığının son işareti. Amazon, Anthropic’in sohbet robotunun yanı sıra Inferentia ve Trainium AI çiplerini, Nvidia (NVDA) tarafından üretilen popüler işlemcilere olası alternatifler olarak markalaştırmaya çalışıyor.

5. Ham petrol olumsuz bir haftanın ardından yükselişe geçti

Yatırımcıların yılın geri kalanında daha sıkı arz beklentisine odaklanmasıyla, petrol fiyatları yükselişe geçerek son 1 ay içinde geçirdiği ilk negatif haftadan sonra toparlandı.

Fed’in şahin politika güncellemesinin, ABD’nin ekonomik faaliyetlerine ve dolayısıyla dünyanın en büyük petrol tüketicisindeki petrol talebine darbe vuracağı endişelerini artırmasının ardından her iki kontrat da geçen hafta düştü.

Ancak Suudi Arabistan ve Rusya’nın, ek arz kesintilerini 2023 sonuna kadar uzatmasının ardından dördüncü çeyrekte piyasada geniş bir ham petrol açığı olacağı tahminleriyle, fiyatlar geçen yılın Kasım ayından bu yana en yüksek seviyelerine yakın seyretmeye devam ediyor.

WTI %0,4 artışla 90,38 dolardan işlem görürken Brent %0,3 artışla 92,24 dolara tırmandı.

6. Yurt içinde reel kesim güven endeksi iyileşme gösterirken açlık ve yoksulluk sınırı da artış gösterdi

TCMB’den yapılan açıklamaya göre Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE-MA), bir önceki aya göre 0,5 puan artarak 105,1 oldu.

Yayılma endeksleri incelendiğinde; genel gidişat, gelecek üç aydaki toplam istihdam, mevcut mamul mal stoku ve sabit sermaye yatırım harcamasına ilişkin değerlendirmeler, endeksi artış yönünde etkilerken mevcut toplam sipariş miktarı, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, son üç aydaki toplam sipariş miktarı ve gelecek üç aydaki üretim hacmine ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkiledi.

Öte yandan Birleşik Kamu-İş Konfederasyonunun Ar-Ge birimi KAMUAR da açlık-yoksulluk sınırı araştırmasını paylaştı. Araştırmanın Eylül ayı sonuçlarına göre dört kişilik bir ailenin açlık sınırı 14 bin 542 TL, yoksulluk sınırı ise 41 bin 651 TL’ye yükseldi.

Yoksulluk sınırının belirlenmesinde gıda dışı gereksinimlerin fiyat değişimleri de esas alınarak yapılan araştırmaya göre dört kişilik bir ailenin gıda dışındaki gereksinimlerini, “yoksunluk hissi duymadan” karşılayabilmesi için gereken harcama tutarı da Eylül’de 27 bin 109 liraya yükseldi.