İdaresi ele geçirmek istedi kârla yetindi

BEGÜM PARILTI ALKIŞ

Üç kıtanın ortasında yer alan Türkiye’nin sahip olduğu stratejik şirketler birçok vakit küresel ölçekli şirketlerin iştahını kabartabiliyor. Ereğli Demir Çelik (Erdemir) şirketi de bunlardan birisi. Erdemir’in özelleştirileceği haberlerinin ağırlaştığı 2000’li yıllarda demir çelik bölümünün iki güçlü firması Arcelor ve Mittal Steel bunu kıymetli bir fırsat olarak gördü. Rekabet halinde olan bu iki firma ihaleden yıllar evvel konumlarını almışlardı. Mittal Steel’in Arcelor’u şimdi bünyesine katmadığı bu süreçte her iki firma iki farklı koldan Erdemir’de hakimiyeti ele geçirme konusunda rekabete girişmişti. Özelleştirme sürecini ise OYAK kazandı.

İhale öncesi yedekleme

Mittal Steel firması 30 Aralık 2002 ile 7 Mart 2003 tarihleri ortasında Borsa’da gerçekleştirdiği alımlarla Erdemir’in sermayesinin yüzde 8,61’ine sahip olmuştu. Böylelikle ihaleyi kazandığında rastgele bir karşıtlığa karşı hâkim hissedar olmayı riske etmeyecekti. Arcelor da benzeri yaklaşımda bulunurken yaklaşık yüzde 4 hissesi piyasadan toplamıştı. Böylelikle her iki firma da hazırlıklı biçimde ihaleye katılabileceklerdi.

İhalede sürpriz fiyat

Erdemir’in özelleştirme ihalesi 4 Ekim 2005 tarihinde yapıldığında OYAK bünyesinde yer alan Ataer Holding’in yanı sıra Arcelor ve Mittal’in de ihaleye katılması sürpriz değildi. Fakat sürpriz olan OYAK’ın fiyat artışındaki rahatlığıydı. OYAK kümesi ülkemiz için epey stratejik nitelikte gördüğü Erdemir’in hakimiyetini yabancılara verme niyetinde olmadığını hissettiriyordu. Bunun için şartlarını da zorlayarak Erdemir’in yüzde 46,12 hissesi için 2,7 milyar dolar ile en yüksek teklifi verdi. İhaleyi kazanmıştı fakat kesime yabancı olmanın zorluklarının da farkındaydı. Üstelik ihale şartnamesinde yer alan 2008 yılına kadar üretim kapasitesini neredeyse ikiye katlaması gerekiyordu. Bu nedenle OYAK kümesi dalı bilen bir aktörün tekliflerine kapılarını kapalı tutmadı.

İhale sonrası teşebbüsler sürdü

İhale sürecinde Erdemir’e düşük fiyat biçen Mittal ve Arcelor ihale sonrasında da Erdemir için kurulacak Ataer Holding’e ortak olmak için teşebbüslerde bulundu. Bir yandan borsadan aldıkları hisse başka yandan Ataer Holding üzerinden dolaylı sahip olacakları hisse ile idarede yer almayı umut ediyorlardı.

Yapılan görüşmeler sonucunda Arcelor ile muhakkak bir ara gidildi. Kurulacak Ataer Holding’in sermayesinin yüzde 41’i için Arcelor 1,2 milyar dolar ödemeyi kabul ediyordu. Fakat bu muahede Ataer Holding’in değişecek iştirak yapısı nedeniyle tekrar Rekabet Kurulu’ndan müsaade alınmasını gerektiriyordu. OYAK ise zaman sürecinin uzamaması için Erdemir paylarını Ataer Holding’in üzerine alırken görüşmelerin devam edeceği açıklamasında bulundu. OYAK bu biçimde yola tek başına devam ederken Türkiye Kalkınma Bankası (TKB)’nın sahip olduğu yüzde 3,17 oranındaki hisseyle birlikte toplamda Erdemir’in yüzde 49,29 hissesini 2 milyar 960 milyon dolara Şubat 2006’da Özelleştirme Yönetimi Başkanlığı (ÖİB)’ndan devraldı. Arcelor ise OYAK ile görüşmelerini sürdürdü ve idareye girme beklentisini koruyordu.

Mittal Steel, Arcelor’u satın aldı

2006 yılı Arcelor için epey hareketli bir yıl oldu. Dalın güçlü firması Mittal Steel şirketi satın alırken ArcelorMittal olarak faaliyetlerinde devam etti. Bu birleşme sonucunda 2002 ve sonrasında her iki firma tarafından alınan Erdemir payları de toplandı. Birleşme sonucunda ArcelorMittal’in sahip olduğu Erdemir hisseleri yaklaşık yüzde 13 oldu.

Erdemir beklentisini korudu

Ataer Holding’in Erdemir paylarını devralması ve kredi meselesini aşması sonrasında ArcelorMittal ile görüşmeler ikinci plana düşmüş oldu. ArcelorMittal ise Erdemir’e yönelik beklentisini sürdürdü. Şirket 13 Haziran 2008 tarihine gelindiğinde borsadan yüzde 11,31 oranında hisse daha almıştı. Bu hisseler için yapılan toplam ödeme ise 869 milyon dolar düzeyindeydi. Sahip olduğu hisse da yüzde 24,99’a çıkmıştı.

Yüklü borç yapısı tercihe zorladı

ArcelorMittal, 2011 yılına gelindiğinde Erdemir’de sahip olduğu hisse oranı yüzde 25,78’e kadar çıktı. Şirket gelinen kademede süratli büyümeden kaynaklı borçluluk yapısının çok derecede yükselmesi karşısında sahip olduğu birtakım varlıklarını satması gerekiyordu. Tahlil olarak da birtakım iştiraklerini satma kararı verdi. Önceliği de idaresinde kelam hakkına sahip olmadığı firmalara verdi. Bu çerçevede Erdemir’deki hisselerini satma kararı verdi.

ArcelorMittal, 29 Mart 2012 günü Erdemir’de sahip olduğu hissesinden yüzde 7,04’ine denk gelen kısmı 264 milyon dolara satarken hissesi yüzde 18,74’e geriledi. 10 Ekim 2013 tarihinde ise 233 milyon 169 bin 183 adet daha pay sattı. Böylelikle hissesi yüzde 12,08’e indi. Bu satıştan da 267 milyon dolar gelir sağladı.

Kârı realize ediyor

2023 yılına gelindiğinde ise ArcelorMittal’in idaresi ele geçirme umudunu büsbütün yitirdiği anlaşılıyor. Çünkü payda yaşanan çıkışın da tesiriyle geçen vakit diliminde oluşan kârı realize etmeyi tercih etti. Şirket 5 Ocak 2023 tarihinde, Erdemir’deki hissesini yüzde 10,08’den yüzde 9,55’e düşürdü. Bu satışın sonucunda 189 milyon dolar gelir sağlarken, süreç öncesinde hissesini yüzde 12,08’den yüzde 10,08’e indirmesiyle ilgili bilgi vermedi. Ocak ayının tamamında ise Erdemir’de net yabancı satışları 314,1 milyon dolar düzeyinde gerçekleştiği düşünüldüğünde yüklü satışın ArcelorMittal’e ilişkin olduğu istikametindeki yorumlara hak vermemek sıkıntı.

Erdemir’de geçen Şubat ayında yabancıların nette alımları gözlenirken ArcelorMittal, 8 Mart 2023’te yaptığı açıklamayla bu kez hissesini yüzde 5,07’den yüzde4,88’e düşürdüğünü duyurdu. Bu satıştan elde edilen gelir ise 371 milyon dolar. Firma yeniden hissesini yüzde 10,08’den yüzde 5,07’ye düşürmesi sürecindeki süreçler hakkında açıklamada bulunmadı. ArcelorMittal’in bilhassa yıl başından itibaren satışlarına sürat verdiği anlaşılıyor. Gerçekleşen satışlar sonucunda ArcelorMittal’in elinde yüzde 4,88 oranında hisse kaldı. Kalan hissenin toplam pahası ise 355 milyon dolar düzeyinde bulunuyor.

ArcelorMittal farklı vakitlerde alım ve satım yaptı ve bu süreçlerin tamamını kamuyla paylaşmadı. Bu nedenle Erdemir ile ilgili geride kalan 20 yılı aşan vakit dilimindeki operasyonu hakkında net bir muhasebeye sahip olmak mümkün değil. Lakin bununla birlikte ArcelorMittal’in toplamda yaklaşık yüzde 13 hisseye sahip olduğu 2003’de payın fiyatı dolar bazında 0,04845 idi. Son kapanış fiyatı ise dolar bazında 1,99866 düzeyinde bulunuyor. Geride kalan 20 yılda paha artışı dolar bazında yaklaşık 41 kat oldu.

ArcelorMittal geride kalan 20 yılda tahminen Erdemir’in idaresini ele geçiremese de kar elde ettiği anlaşılıyor.