İklim değişikliği zeytinyağı üretimine darbe vururken fiyatlarda sıçrama oldu

İspanya’da yeterli yağış düşmemesi, dünyanın en büyük zeytinyağı üreticisinde hasadı yarı yarıya düşürerek zeytinyağı fiyatlarını tarihi rekor düzeylere yükseltti. İspanyol çiftçiler, normalde küresel zeytinyağı üretiminin yarısını gerçekleştiriyor ancak Financial Times’da yer alan habere göre son 12 ayda ülkenin zeytinyağı üretimi yarı yarıya düşerek 780 bin tona geriledi.

Zeytinyağı fiyatları ise İspanya’nın yanı sıra Avrupa’nın genelinde kurak bir dönem geçirilmesiyle Haziran 2022’den bu yana yaklaşık yüzde 60 yükselerek kilogram başına 5,4 euro’ya çıktı.

Avrupa’da çoğu üreticinin rekoltesi düşüşte

2022 diğer bir zeytinyağı üreticisi İtalya’da da 222 yılın en kurak yılı oldu.

İtalyan veri analitiği şirketi Centro Studi Divulga verilerine göre geçen yıl İtalya’da 1800’den bu yana yaşanan en kurak yıl oldu. Uluslararası Zeytin Konseyi, ikinci büyük üreticide de rekoltenin 2018/2019 sezonundan bu yana en düşük düzeye inmesini ve 235 bin tona gerilemesini öngörüyor.

Portekiz, Hırvatistan, Fransa gibi diğer Avrupa Birliği üreticilerinde de üretimin düşmesi bekleniyor.

Birlik içinde üretimi artması beklenen sadece üç üye var: Yunanistan, Güney Kıbrıs ve Slovenya.

Geçen sezonda 232 bin ton üretim yapan Yunanistan’da üretimin bu sezon 350 bin tona yükselmesi öngörülüyor. Ancak üretimi artan diğer iki üyenin toplam üretimi çok düşük: Sırasıyla 6.100 ton ve 700 ton. Rabobank tahıl ve yağlı tohum analisti Vito Martinelli, “Sektörde yirmi yıldır hiç bu fiyatları görmemiştim. Geçen yıl İspanya için bir felaketti ve İtalya’da da hasat diğer Akdeniz ülkeleriyle birlikte kötüydü.” diyor.

Kuraklıkların devam ediyor olması, bu yılki hasada ilişkin endişeleri de beraberinde getiriyor.

İspanya meteoroloji kurumu verilerine göre geçen ay İspanya’nın, son yüzyıldaki ikinci en sıcak ve ikinci en kurak mart ayı oldu. Nisan ayının ise tarihteki en kurak nisan ayı olması bekleniyor.

Nisan ayının ilk 17 gününde ülkenin yarısına tek bir damla yağmur düşmedi. Uzmanlara göre kuraklıkların bu yaz da devam etmesi, zeytinyağı fiyatlarının yüksek seyrini koruyacağı anlamına geliyor. Emtia veri şirketi Minttec’ten yağlı tohum ve bitkisel yağ analisti Kyle Holland, zeytin hasadanının Akdeniz bölgesinde ekim-şubat ayları arasında yapıldığını hatırlatarak “Bunun anlamı, kısa sürede yağmur yağmazsa yine cılız bir hasat olacak.” diyor.

Küresel pazar 15 milyar dolara koşuyor

Sağlıklı ve doğal gıda ürünlerine olan talepteki artış, zeytinyağı pazarında da büyüme getiriyor ve küresel pazarın 2030 itibarıyla 15 milyar dolara yaklaşması bekleniyor.

2022 yılında 10,5 milyar dolar büyüklüğe ulaşan küresel zeytinyağı pazarı, IndexBox tarafından yayımlanan bir sektör raporuna göre önümüzdeki 8 yılda yıllık ortalama yüzde 4,2 büyüyerek 20230 itibarıyla 14,9 milyar dolara ulaşacak.

Akdeniz mutfağının popülerliğinin giderek yükselmesi ve tüketicilerin, zeytinyağının sağlığa yönelik faydaları hakkında farkındalığının artması, pazardaki büyümenin itici güçlerinden olarak görülüyor.

Küresel üretimde %18’lik düşüş bekleniyor

Uluslararası Zeytin Konseyi, 2022 sonunda yayımladığı tahminlerinde 2022/2023 sezonunda küresel zeytinyağı üretiminin 6 yılın en düşük düzeyine ineceğini ve 2,73 milyon ton olacağını öngördü. 2021/2022 sezonunda toplam 3,40 milyon ton üretim olmuştu ve konseyin tahminlerine göre bu, sezonda yıllık bazda yüzde 18’lik bir düşüş anlamına geliyor.

Ayrıca bu sezon için beklenen toplam üretim, son beş yıllık ortalama olan 3,14 milyon tonun da yüzde 12 altında.

Bu makale ilk olarak Ekonomim üzerinde yayımlanmıştır.