TÜRKONFED raporu: Zelzelelerin mali hasarının 84,1 milyar dolar olması bekleniyor

Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların Türkiye iktisadı için 84 milyar doları aşan bir mali hasar yaratacağını belirtti.

TÜRKONFED’in “2023 Kahramanmaraş Sarsıntısı Afet Durum Raporu” başlıklı raporunda 1999 yılında yaşanan Marmara sarsıntısının dataları temel alınarak can kaybı ve mali hasara yönelik öngörüler hazırlandı.

Raporda Marmara Sarsıntısında can kaybı 18 bin 373 kişi, mali hasar 1999 dolar konseye 17,1 milyar dolar hesap edilirken Marmara zelzelesi bilgilerinin kullanıldığı metodoloji ile Kahramanmaraş zelzelelerinin 72 bin 663 can kaybı ve 84,1 milyar dolar mali hasara neden olacağı öngörüldü.

Öngörülen bu mali hasarın 70,75 milyar dolarının konut ziyanı, 10,4 milyar dolarının ulusal gelir kaybı ve 2,91 milyar dolarının işgünü kaybı olacağı iddia edildi.

Raporda, vilayetlerin ulusal gelire katkılarındaki azalmaya paralel olarak afete maruz kalan 10 ilin ihracatının, ihracatı göğüsleyen liman altyapısının bozulmasının da tesiriyle, 15 milyar dolar seviyesinin altına düşebileceği kestirim edildi.

“Bütçe açığının ulusal gelire oranı yüzde 5,4’ü aşabilir”

Raporda zelzelenin merkezi idare bütçesi üzerindeki tahribatına ait saptamalar da yer aldı.

Raporda bahisle ilgili olarak şu tabirler kullanıldı:

2023 yılı bütçe açığı 659,6 milyar TL olarak hedefleniyordu. Bloomberg sarsıntıya ait kamu harcamalarının GSYH’nin yüzde 5,5’ine muadil olabileceğini iddia etmektedir.

Mevcut koşullar altında bütçe açığının en azından 1 trilyon TL’nin üzerine çıkması beklenebilir.

2023’te nominal ulusal gelirin 18 trilyon TL’yi aşması beklendiğini düşündüğümüzde bütçe açığının ulusal gelire oranının yüzde 5,4’ün üzerinde gerçekleşmesi epey mümkündür.

Altyapı hasarları 7 başlıkta toplandı

TÜRKONFED raporunda altyapı hasarlarını 7 ana başlıkta topladı.

Bu 7 ana başlık şöyle sıralandı:

Ulaşım

Karayolları Genel Müdürlüğü’nün 8 Şubat tarihli açıklamasına nazaran trafiğe kapalı güzergâh bulunmadığını açıklasa da Hatay Havalimanı ve Hatay-Reyhanlı yolunda problemler devam ediyor.

Sahadan gelen bilgi ve imajlara nazaran birçok ilçe ve köyün yollarının ulaşıma açık olmadığı anlaşılmaktadır. Başta Gaziantep, Hatay, Gaziantep-Osmaniye, Adıyaman-Çelikhan yolları olmak üzere yollarda birçok çökme meydana geldi.

Onarım çalışmaları devam etmekle bir arada, kimi noktalarda yol altyapılarının yine inşası gerekmektedir.

Elektrik

Depremden etkilenen vilayetlerin değerli kısmında trafo noktaları yıkıldı, kimi bölgelerde elektrik dağıtım şebekesi yok olma seviyesinde ziyan gördü.

Trafo ve şebeke tesislerinin yine devreye alınmasının uzun vakitte gerçekleşebileceği düşünülüyor.

Ana güç iletim tesis ve sınırlarında problemler giderilmiş olsa da kent içi dağıtım kısımlarında kimi ilçelerde ve vilayet merkezlerinde meseleler devam etmektedir.

Doğalgaz

Deprem ile doğalgaz boru sınırlarında patlamalar meydana geldi ve BOTAŞ Gaziantep, Hatay ve Kahramanmaraş’a süratle akışı kesti.

BOTAŞ’ın ana iletim çizgilerinde arıza ve kopmalar meydana geldiği ve tamir yapılan yerlerde artçı sarsıntılarla hasarın yine oluştuğu bakanlık tarafından açıklandı.

Adıyaman, Gaziantep ve Kahramanmaraş vilayet merkezlerine denetimli ve kısmi doğalgaz akışları başladı.

10 Şubat Cuma günü Hatay vilayet merkezi ve Kırıkhan ilçesi kent giriş istasyonlarına doğalgaz verilmiştir.

Petrol sınırları

BOTAŞ, Pazartesi günkü birinci sarsıntının akabinde tesisi denetlemek için terminale petrol akışını durdurdu, lakin rastgele bir sızıntı yahut hasara rastlanmadığını açıkladı.

BOTAŞ, Akdeniz kıyısındaki Ceyhan ihracat terminaline ham petrol akışını 7 Şubat Salı günü geç
saatlerde tekrar başlattı. IKBY idaresi de petrol akışının devam ettiğini teyit etti.

İletişim

11,5 milyon taşınabilir abone bulunun afet bölgesinde vilayet ve ilçelerde telekomünikasyon hizmetleri büsbütün durmasa da önemli aksaklıklar yaşanmaktadır.

Turkcell, Türk Telekom ve Vodafone’un üyesi olduğu Taşınabilir Telekomünikasyon Operatörleri Derneği’nin açıklamasına nazaran 2.451 baz istasyonu devre dışı kaldı, 190 taşınabilir istasyon yollandı ve güç gereksiniminin karşılanması için operatörler tarafından bölgeye ivedilikle 3 bin 485 adet jeneratör
sevk edildi.

Aksaklıklar çoğunlukla köy ve ilçelerde devam ediyor.

Hastaneler

2012’de sarsıntı dayanıklılık raporu olumsuz gelen İskenderun Devlet Hastanesi’nin A Bloğu ağır bakım hizmeti için kullanılıyordu ve sarsıntıyla birlikte yıkıldı.

Hatay İl’inde iki devlet hastanesi yıkılırken birçok özel hastane de yıkılmış yahut kalıcı ziyan görmüştür.

Yıkılan hastane sayısı resmi makamlarca şimdi paylaşılmamakla bir arada alanda sahra
hastanelerine ve sıhhat çalışanlarına olan muhtaçlık belirtilmektedir.

Okullar

Eğitim Bakanlığı 81 vilayette tüm okulların sömestr tatili sonrası açılış tarihini erteledi.

Bakanlık okulların 20 Şubat 2023 Pazartesi günü açılacağını açıkladı.

Depremden etkilenen 10 vilayette eğitim gören öğrencilerin istedikleri vilayetlere nakil yaptırabilecekleri duyuruldu. Yıkılan okul sayısına dair resmi bir bilgi şimdi açıklanmadı.

Raporda teklifler de sıralandı

TÜRKONFED raporunda afet sonrası ekonomik toparlanma için tekliflerini de sıraladı.

Raporda şu 4 teklife dikkat çekildi:

• Örnekleri bulunan7,8 sarsıntının ekonomik tesirlerinin makroekonomik ve sosyo-ekonomik tahlil boyutuyla ilgili detaylı incelemeler yapılmalıdır. Tesir tahlilleri hakikat politikaların
  kurgulanmasında yardımcı olacaktır.
• Depremle ilgili yasal düzenleme ve kurumsal idare bahisleri gündeme alınıp “Depreme güçlü daha güzel bir kent planlamasına doğru” örgütlenmelere fırsat verilmelidir.
• Deprem sonrası yine inşa ve ekonomik rehabilitasyon süreçlerinde piyasa iktisadını de temel alan bir ekonomik gelişme yaklaşımı çerçevesinde husus ele alınmalıdır.
• İleriye yönelik yapılması gereken sarsıntı riski ve ekonomik hazırlık çalışmalarında bilimsel
  yaklaşım ön plana çıkarılmalıdır. Örneğin iki Türk deprembilimci-sismolog, Alaska Üniversitesi’nden Ezgi Karasözen ve Boğaziçi Üniversitesi’nden Didem Cambaz’ın da ortak muharriri olduğu 30 Mayıs 2020 tarihinde yayınlanan bir bilimsel makalede, 24 Ocak 2020 tarihli 6.8 büyüklüğündeki Elâzığ sarsıntısının Doğu Anadolu fay çizgisinde büyük bir kırılmayı haber verdiğine işaret edilmiştir.